enedinasanna.com
  • Home
  • About
  • Blog
  • Creazioni
  • Press
  • Contact
  • Home
  • About
  • Blog
  • Creazioni
  • Press
  • Contact
Picture

Pro sa Die Internatzionale de sa Limba Mama 2021, faeddamos de contos, contascias e paristorias

20/2/2021

0 Comments

 

Su 21 de Frealzu est sa Die de sa Limba Mama in totu su mundu pro initziativa de s'UNESCO. Mirade a su situ ufitziale:
​https://www.un.org/en/observances/mother-language-day

Est una cosa bella meda custa die, ca bi sunt limbas medas in su mundu chi sunu iscumparende. Cun sas limbas si c'andat puru sa biodiversidade culturale e totu parent chi si sient abizados como chi est una perdida manna meda.
Su sardu puru, già l'ischimos, est in perigulu. Tocat a lu faeddare. No b'at ateru remediu.
Pro s'ocasione bos faeddo de contos in sardu, e custu at a essere su primu post in sardu in custu blog. 
Picture
Picturezente Maasai contende contos

No isco narrere cando e comente apo incumintzadu cun custu serrone de sos contos,
ca est unu serrone, una vera mania, o una passione, insomma.
In totue inue ando, deo chirco sos contos, sas istorias chi nos ant passadu sos mannos,
chi siant in sos liberos o in sos ammentos de sa zente.
E mi piagher meda a aiscultare.
Como deo puru apo incumintzadu a los narrere, custos contos, ma prima de lu podere faghere
apo iscultadu meda e istudiadu sa traditzione de zente e de logos divescios.
Apo bortadu finas un istudiu dae su frantzesu in italianu, Poetica della fiaba de Nicole Belmont,
(imprentadu dae Sellerio), poi apo cuntivizadu publicaziones e cd subra e sa "narrazione orale" .
Ma su chi mi piaghet prus de totu est a los intendere, sos contos, no solu sos nostros de
Sardigna, ma de totu su mundu. 







​​










Como sos contos chi naraiant cun sa 'oghe sunu in sos liberos e si poden puru bidere a donzi ora
in sa televisione, in su dvd, in internet ... E chie b'est restadu prusu a aiscurtare? Est pro
cussu chi no b'at pius nisciunu chi si ponet a contare, e a chie contat, si no b'at nisciunu chi aiscurtat? 

"Custu est su contu", gai incomintzaiana sempre cussos chi ischian contare 'ene,
comente aiant imparadu dae ajaja, dae manneddu (como si narat nonna, nonno).
E no si poniant tzertu a contare a donzi ora, gai, cando lis beniat sa gana.
No! Bi fit un'ora pro trabagliare e un'ora pro pasare, unu mamentu pro
arrejonare e unu mamentu pro intender contos.
Custu mamentu fit s'ora pius afaca a su note, a s'iscuru, a s'ora de si drommire.
Incue sos arrejonos si cagliaiant, ca fit s'ora de pasare puru sa conca, sos pensamentos,
sas tristuras. E tando s'aberiat un àteru mundu.

Sos mannos naraiant chi su mamentu pro sos contos fit custu, prima de si
c'andare a drommire, e chi si contaiada a sos pitzinnos fintzas pro li
fagher irmentigare su famene. Ma no fi solu pro cussu, tzertu, e no fit solu
pro sos pitzinnos. In totu sas biddas inue deo so andada chirchende contanscias e
paristorias, totu m'ana nadu chi bit fit sempre calincunu chi ischiat
contare mezus de sos àteros, e totu in sa bidda, mannos e minores, si
setziant in tundu ainnanti a custu mastru de contanscias e li
dimandiana: "dà, ajò, contàenos unu contu ...". E tando isse (o issa)
incomintzaiada: custu est su contu ...

Como  bois chi sezis legende, si no sezis pius tantu tantu
giovanes, fossi bos sezis ammentende de calincunu chi azis connotu, in sa
pitzinnìa, chi azis aiscurtadu e bidu gai, setzidu in sa carrela o in sa petza, o afaca a
sa tziminea,  contande cun d'una oghe bella, cosas chi mai nisciunu at bidu
in custu mundu ...

Custu est su contu, in d'una bidda povera, in d'unu tempus lontanu - gai
incomintzaina sos mastros contadores,  puru si in Sardigna no ch'est mai istada,
a su chi nd'isco deo, una professione vera e propria comente podet essere
su cantastorie in Sicilia, su contastorie. Ma totu s'ammentana chi bi fit sempre
calincunu chi ischiat sos contos, e no fit solu 'onu a s'ammentare medas istorias,
ma fit bonu ispetzialmente a las narrere, cun sa 'oghe giusta, cun sas peraulas giustas,
cun s'andantzia giusta, ca cussu puru bi cheret.

Contare istorias fidi, e est puru oe, un'arte vera e propria, un'arte de sa
peraula, de su faeddu. Cale sun sos "ingredientes" pro contare 'ene, de unu
manera chi su contu resèssit a narrere totu cussu chi devet narrere. Si
pensamos a su contu tipo barzelletta, lu cumprendimos luego: si chie contat
faghet riere, andat bene. Si ti pones a contare e no faghes riere a
nisciunu, b'at calchi cosa chi no at funtzionadu. Sos contos sunt sa matessi
cosa, si che restamos a buca aberta, no 'idimos piu chi est faeddende, ma
bidimos baddes e montes, e funtanas e casteddos, e Antoneddu currende e s'orcu
majalzu pissighendelu, tando cheret narrer chi su contu est funtzionende bene.

Amos nadu prima chi bi cheriat unu "tempus". In medas logos inue b'ada una
grande traditzione de contos e de contadores, comente in su mundu
arabo-musulmano, si naraiat chi no si doviat mai contare a de die.
Bisonzaiat a aisetare su notte. Como puru est gai, inie. Si andades in
Marocco a Marrakesh est una cosa bella meda, chi no si podet immenticare, de
'idere comente in custa piatta manna manna, chi si narat Jemaa El-Fna, a de
die b'est su mercadu, su suk li narana, e comente falada su note, che
retirant totu sa mercantzias e cumparini sos contadores. E custu sutzedidi
dae tempus atesu atesu. Bi nd'at de ogni manera, chie solu, chi cun àteros,
chie acumpagnadu dae musicistas, e sa zente si ponet in tundu, in giru in
giru, e totu mannos e minores aiscultana atentos, carchi orta riene, ma su
pius ana s'espressione incantada de chie est immaginende.

Duncas, bi cheret su note, adaghi pasada sa mente, sa rejone, e no podimos
lassare trazare in d'un àteru mundu chi nisciunu a bidu mai ma chi es beru.
Unu pitzinnu una 'orta mi narada: ma sas fadas no esistini de aberu. E
deo apo nadu: cussu no l'isco, ma su contu de sas fadas, cussu già est beru,
ca l'apo intesu deo".

Sighimos a narrer  de sos "ingredientes" pro contare bene. Si contada a
de note ca b'at iscuru, et b'at mudesa. Custa est un'àtera cosa netzesaria,
deo penso. Pro narrere e aiscurtare unu contu chere chi tott'in giru bi siat
mudesa, mudigore, silenzio insomma. Chi no s'intendant tzoccos de tribagliu o
boghes de giogu o sonos de festa e de ballu.
E podimos puru ammentare inue si contaiada e in cale ocasione, bi fini mamentos
inue su contu fidi netzesariu, fidi propriu dimandadu: ajò, contaenos unu contu.

In sa coghina sos seros de ierru afaca a sa tziminea, o a su ochile.
S'intendiat solu su fogu tenzende e tzachettende e su 'entu a fora, sulende.

In sa carrela, in s'arruga, sos seros de istiu, afaca a sos giogos chi sos
pitzinnos  faghian in carrela, setzidu in d'una petza bi fit sempre unu
contadore.

In s'aposentu pro s'ifarinolzu de su trigu moriscu, chi fit unu tribagliu meda longu e ifadosu. 
Tando gimaiant sempre calincunu chi ischiat contos pro faghere riere e pro faghere timire.
E gai passaiat s'ora ... totu umpare.


Picture
E ... como narade-nos s'ammentu 'ostru...
Podides iscriere a enedin@gmail.com
 

(pedo iscusa si no apo iscritu in sa Limba Sarda Comuna, e si apo fatu isbaglios. Ispero chi m'azis cumpresu)
Pro carchi ajudu apo chircadu in su
Ditzionariu Sardu in Linea 
http://ditzionariu.sardegnacultura.it/ 
) 

​

0 Comments



Leave a Reply.

    Author

    Coltivo l'arte della narrazione orale o 'storytelling' come disciplina artistica e mezzo per comunicare con mondi diversi.
    Il blog nasce dal desiderio di trasmettere ciò che ho imparato (e che continuo ad imparare ogni giorno) su quest'arte.

    ---
    Copyright © 2020, “enedinasanna.com” – Tutti i diritti riservati

    Picture

    Archives

    March 2022
    February 2022
    June 2021
    April 2021
    February 2021
    January 2021
    December 2020
    November 2020
    October 2020

    Categories

    All
    Arte Della Narrazione
    In Sardu
    Libri
    Storie

    RSS Feed

Site powered by Weebly. Managed by SiteGround